Naftowe lampy dekoracyjno-użytkowe

„Aby poczuć magię blasku lampy płomieniowej…”

…zapraszamy na ekspozycję prezentującą kolekcję oświetlenia naftowego Muzeum Okręgowego w Koninie.

Kto dziś pamięta o lampie naftowej, która funkcjonowała jeszcze kilkadziesiąt lat temu? W zapomnienie odeszły dawne sposoby rozświetlania ciemności. Dzisiaj wystarczy przekręcenie wyłącznika, aby światło rozjaśniło mroki nocy, gdyż żyjemy w epoce elektryczności, w dobie halogenów i laserów.

Aby poczuć magię blasku lampy płomieniowej zapraszamy na ekspozycję prezentującą kolekcję oświetlenia naftowego Muzeum Okręgowego w Koninie.

W 1 poł. XIX wieku w Europie i Stanach Zjednoczonych prowadzono intensywne badania mające na celu otrzymanie z ropy naftowej nowego paliwa, które zastąpiłoby drogi olej. Sukces w tej dziedzinie osiągnął Polak Ignacy Łukasiewicz, który w 1853 roku uzyskał z ropy naftowej destylat – naftę i skonstruował pierwszą doświadczalną lampę naftową.

Rozwój konstrukcyjny lampy naftowej polegał na niewielkich modyfikacjach lampy olejnej, niezbędnych do zastosowania nowego paliwa. Do szybkiego rozwoju nowej techniki oświetleniowej przyczynił się przede wszystkim ogromny wzrost wydobycia ropy naftowej, co spowodowało znacznie obniżenie ceny nafty. Istotne znaczenie miała również masowa produkcja elementów, z których składała się lampa i ich stopniowa unifikacja.

W 2 poł. XIX w. oświetlenie naftowe było najpopularniejszym sposobem rozjaśniania wnętrz mieszkalnych. Lampy naftowe oprócz podstawowego funkcjonowania, stanowiły swoisty element dekoracyjny wnętrza. Ich kształt był odbiciem upodobań artystycznych użytkowników, odzwierciedleniem aktualnego stylu w sztuce, budownictwie, architekturze oraz mody.

Na wystawie „Naftowe lampy dekoracyjno-użytkowe” zaprezentowano po raz pierwszy tylko lampy naftowe, stanowiące główny trzon kolekcji oświetlenia. Pokazano ponad 100 obiektów. Obok lamp wiszących i podłogowych, kinkietów czy lampek nocnych (miniaturek) wyeksponowana została przede wszystkim duża ilościowo grupa lamp naftowych stołowych. Te niezwykle dekoracyjne lampy stołowe posiadają różnorodne kształty korpusów: tralki, amfory, pucharu, puszki, kanefory, ozdobnych kolumn, również formę cylindryczną. Zostały wykonane z różnych materiałów: szkła, majoliki, fajansu, porcelany, brązu, mosiądzu, miedzi lub stopów metali. Zwieńczone są dekoracyjnymi kloszami: astralnymi, w formie tulipana, również kulistymi – ze szkła mlecznego, bezbarwnego, barwionego, trawionego i malowanego w imponujące wzory.

Oprócz lamp przeznaczonych do oświetlania wnętrz mieszkalnych pokazano również funkcjonalne i proste w swej formie lampy techniczno-gospodarcze.

W osobnej gablocie (przed salą) wystawiono kopię prototypu lampy naftowej. Doświadczalna lampa Łukasiewicza została wykonana przez Adama Bratkowskiego w 1853 r.

Eksponowane lampy pochodzą z okresu od 2 poł. XIX w. do poł. XX w. Wyprodukowane zostały w wytwórniach niemieckich, austriackich, polskich i angielskich. Większość z nich posiada na palnikach sygnatury wytwórni niemieckich, takich jak: Carl Holy, Otto Müller, Hugo Schneider, Schwintzer & Graff, Friedrich Hoffmann, Kaestner & Toebelmann, Kaiser & Gundlach, Gebrüder Wolff, Erich & Gratz, Max Kray & Co., Thiel & Brandenhauer Rhula i Th. Licznie reprezentowane są lampy z palnikami wytwórni austriackich, a zwłaszcza największej europejskiej fabryki lamp Rudolfa Ditmara i firmy Gebrüder Brünner, mających swe siedziby w Wiedniu oraz znanej wytwórni angielskiej Hinks. Nie brakuje także lamp pochodzących z polskich fabryk. W kolekcji oświetlenia naftowego znajdują się lampy popularnych polskich wytwórców Jana Serkowskiego i Arona Eilsteina oraz warszawskiej wytwórni Brünner, Schneider & Ditmar, należącej do spółki producentów z Wiednia i Lipska.

Tekst: Elżbieta Żaczek – kustosz Muzeum Okręgowego w Koninie

Wystawa do 30 marca 2019 r.