Dział Archeologiczny

mgr Krzysztof Gorczyca
krzysztof.gorczyca@muzeum.com.pl

Posiadamy odpowiednio wykwalifikowanych pracowników z uprawnieniami oraz odpowiedni sprzęt do prowadzenia prac archeologicznych w formie nadzorów lub badań ratowniczych przy pracach ziemnych wraz z opracowaniem i publikacją wyników badań. Przyjmujemy zlecenia inwestorów na w/w prace.

W maju 1955 z inicjatywy szeregu miłośników, którzy uratowali i zabezpieczyli wiele znalezisk, powstało Muzeum Regionalne prowadzone społecznie przez Oddział PTTK w Koninie, gromadzące również zbiory archeologiczne. Wymienić tu należy inż. A. Studzińskiego, mgr Z. Pęcherskiego, R. Michalskiego, I. Garbaciaka, mgr inż. Z. Łabudę a także S. Wajchta ze Skulska i J. Sznajdra z Lądku. Badania archeologiczne prowadzone były wówczas przez placówki spoza Konina. Do najważniejszych można zaliczyć prace prowadzone w latach 1965-1967 przez Ekspedycję Konińską Zakładu Archeologii Wielkopolski i Pomorza IHKM PAN na terenie miasta Konina i terenach zagrożonych przez kopalnie odkrywkowe.

W roku 1967 na bazie zbiorów dawnego, społecznego, powstało Muzeum Zagłębia Konińskiego kierowane przez archeologów dr Łucję i Andrzeja Nowaków. Przejęte wówczas zbiory archeologiczne liczyły łącznie 206 numerów inwentarza, z czego 31 eksponatów były to depozyty Muzeum Archeologicznego w Poznaniu i po pewnym czasie wróciły do właściciela. W tym czasie zainicjowano okres badań własnych, prowadzono badania powierzchniowe a także wykopaliskowe.

W 1975 roku muzeum konińskie uzyskało status Muzeum Okręgowego. W roku 1977 Dział objął mgr Krzysztof Gorczyca. W tym czasie zbiory liczyły już 543 zespoły. Zwiększenie obsady Działu Archeologicznego w następnych latach (archeolodzy Grzegorz Teske i Mirosław Ciesielski, antropolog Krystyna Olińska) znacznie zintensyfikowało postęp w rozpoznaniu archeologicznym regionu. W roku 1983 powstał Dział Pogotowia Archeologicznego prowadzony przez mgr Pawła Dębowskiego a następnie mgr Józefa Kapustkę, co jeszcze bardziej poszerzyło możliwości badań. Po odejściu pracowników w latach 80., cięciach budżetowych w początku lat 90. i po likwidacji Pogotowia Archeologicznego Dział Archeologiczny ma obsadę dwuosobową.

W latach 1978-2006 w ramach badań powierzchniowych odkryto i zarejestrowano na terenie byłego województwa konińskiego ponad 11.000 nowych stanowisk. Wykopaliskowo rozpoznano w różnym stopniu około 80 stanowisk z wszystkich epok pradziejów, zwiększając znacznie zbiory Muzeum. Przeprowadzono kilkadziesiąt interwencji na zgłoszenie znalezisk archeologicznych oraz również kilkadziesiąt nadzorów archeologicznych nad pracami ziemnymi w różnych punktach dawnego województwa konińskiego.

Od 1983 do 2005 roku Muzeum współpracowało z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków Archeologicznych wypełniając obowiązki w zakresie rejestracji i ochrony zabytków archeologicznych. Koordynowało akcję Archeologicznego Zdjęcia Polski i zbierało dokumentację z nią związaną (ponad 200 teczek poszczególnych obszarów). Gromadzono także dokumentację kartograficzną i fotograficzną do najciekawszych obiektów (grodziska, cmentarzyska, miasta historyczne).

Od 1986 roku Dział Archeologiczny uczestniczył w badaniach wykopaliskowych prowadzonych w byłym ośrodku zagłady w Chełmnie nad Nerem.

Aktualnie w zbiorach Działu zarejestrowanych jest ponad 11.800 zespołów w inwentarzu głównym oraz ponad 6.000 w polowych księgach wpływu poszczególnych stanowisk badanych wykopaliskowo.

Najciekawsze kolekcje to:
Neolit – materiały z osady kultury pucharów lejkowatych w Marianowie, gm. Ślesin.
Epoka brązu i żelaza – materiały z grodziska w Koziegłowach, gm. Kleczew.
Okres wpływów rzymskich – materiały z cmentarzysk kultury przeworskiej w Zapowiedni, gm. Pyzdry i Stawkach gm. Dobra.
Okres wczesnośredniowieczny – materiały z birytualnego cmentarzyska w Bilczewie, gm. Kramsk.
Okres średniowieczny – materiały z gródków rycerskich w Mrówkach, gm. Wilczyn, Trzemszach, gm. Dobra, Przewłoce, gm. Ślesin.

Dział od lat prowadzi działalność związaną z ochroną konserwatorską stanowisk archeologicznych na obszarze będącym w gestii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu, Delegatury w Koninie. Są to powiaty koniński, kolski, turecki i słupecki.

Współpraca międzynarodowa

Od roku 2007 Dział Archeologiczny Muzeum Okręgowego w Koninie oraz Stowarzyszenie Współpracy Polska-Wschód organizuje Międzynarodowe Obozy Archeologiczne, w których biorą udział studenci oraz ich opiekunowie z krajów takich jak Rosja, Ukraina, Białoruś i Polska. Badania te wspierają członkowie Wielkopolskiego Forum Eksploracyjno–Historycznego. Dotychczas odbyło się 11 obozów archeologicznych na stanowiskach o różnej chronologii. W 2007 badania wykopaliskowe odbywały się w Żychlinie gm. Stare Miasto na pozostałościach wieży mieszkalno-obronnej, w 2008 i 2009 w Szczepidle, gm. Krzymów w obrębie osady z wczesnej epoki brązu, w 2010 badano cmentarzysko kultury łużyckiej w Jarotkach, gm. Kleczew, w 2011 r. osadę kultury łużyckiej w Starym Mieście, gm. loco (st. 34) oraz pozostałości kościoła ewangelickiego w Żychlinie. Sezon 2012 spędzono badając osadę kultury łużyckiej oraz wczesnośredniowieczną w Starym Mieście (st. 5 i 9). W sezonach 2013-2014 wykopaliska prowadzono na osadzie kultury przeworskiej w Liścu Małym, gm. Stare Miasto (st. 2), w roku 2015 na grodzisku stożkowatym Przewłoka, st. 1, gm. Ślesin. W sezonach 2016-2018 realizowano badania w Rękawczynie, gm. Orchowo poszukując pozostałości istniejącego tu niegdyś kościoła, cmentarzyska oraz osady wielokulturowej.

Międzynarodowe Obozy Archeologiczne to udane próby popularyzacji polskiej archeologii i historii wśród młodzieży zarówno polskiej jak i zagranicznej – z Rosji, Białorusi i Ukrainy. Dla uczestników obozów organizowane są wycieczki do historycznych miejsc Wielkopolski związanych z początkami państwa polskiego.

Wspólna praca na wykopaliskach oraz spędzanie wolnego czasu razem na wycieczkach przyczynia się do zacieśniania międzynarodowych więzi pomiędzy uczestnikami obozu. Należy podkreślić, że inicjatywa Muzeum Okręgowego i Stowarzyszenia Współpracy Polska-Wschód kreuje pozytywny wizerunek Polski na Wschodzie ale i również Rosjan, Ukraińców i Białorusinów wśród Polaków. Dorobek Międzynarodowych Obozów Archeologicznych to nie tylko wzrost wzajemnego porozumienia, lecz również ożywione kontakty zawodowe i międzynarodowa współpraca, co ma swe odzwierciedlenie w publikacjach z naszych wykopalisk w czasopiśmie Русскийй Сборник oraz rosyjskich artykułów w Konińskich Zeszytach Muzealnych. Nie bez znaczenia są także kontakty międzyludzkie, bez wielkiej polityki, ukazujące zarówno podobieństwa jak i różnice pomiędzy kulturą sąsiadów, owocujące wspólnym zrozumieniem i licznymi trwałymi, międzynarodowymi przyjaźniami.