Utworzenie w Koninie placówki muzealnej, postulował już w 1936 roku, na łamach regionalnej prasy, znany koniński społecznik i regionalista Ryszard Michalski. W 1953 roku z inicjatywy Oddziału PTTK w Koninie, w dawnym pomieszczeniu sklepowym mieszczącym się przy skrzyżowaniu ul. Wiosny Ludów z ul. Gwoździarską powstała regionalna izba pamiątek. W 1956 rozrosła się ona do rangi Muzeum Regionalnego z siedzibą przy ul. Słowackiego w budynku przedwojennego kina „Moderne”. W gronie organizatorów i darczyńców znaleźli się między innymi: Ryszard Michalski, Antoni Studzinski, Zygmunt Pęcherski a także Stanisław Wajcht ze Skulska i Jan Sznajder z Lądku. Muzeum prowadzone było społecznie przez członków PTTK.
Dnia 1 lutego 1966 roku uchwałą Prezydium Powiatowej Rady Narodowej powołane zostało Muzeum Zagłębia Konińskiego, pierwsze państwowe muzeum na terenie konińskiego. Organizatorem placówki i pierwszym kierownikiem został dr Andrzej Nowak. W części budynku po zasadniczej szkole górniczej w Koninie – Marantowie w 1967 roku uruchomiono pierwszą stałą wystawę (na powierzchni około 200 m2). Pomieszczenia udostępniła bezpłatnie Kopalnia Węgla Brunatnego „Konin”. Dzięki pomocy Kopalni placówka przebrnęła najtrudniejszy, początkowy okres działalności. Muzeum Zagłębia Konińskiego przejęło część zbiorów (około 600 sztuk) po nie istniejącym już muzeum PTTK.
Muzeum Zagłębia Konińskiego w Koninie Marantowie
W 1975 roku, w wyniku nowego podziału administracyjnego kraju, placówka uzyskała status muzeum okręgowego, a dyrektorem została dr Ł. Pawlicka-Nowak. Od tego czasu notuje się jego dynamiczny rozwój. Na szeroką skalę prowadzono badania archeologiczne i etnograficzne, znacznie powiększono główne kolekcje. W okresie tym rozpoczęła pracę młoda kadra, której zasadniczy trzon pozostał do chwili obecnej.
W lipcu 1982 roku Muzeum Okręgowe przenosi swą siedzibę do Gosławic. Przejęło dwa przystosowane do roli pracowni i biur budynki podworskie, należące do zespołu zamkowego.
Zamek zostaje oddany do użytkowania w 1986 roku. Aranżację wystaw przygotowano według projektu i pod kierownictwem art. plastyka Krzysztofa Burnatowicza Wystawy udostępniono zwiedzającym 30 listopada 1986 r. W 1987 roku za całokształt prac związanych z uruchomieniem placówki, Muzeum uzyskuje nagrodę I stopnia Ministra Kultury i Sztuki w Konkursie na Wydarzenie Muzealne Roku. W styczniu 1990 roku pierwsi goście odwiedzili wystawę zatytułowaną „Dwór Polski” w zrekonstruowanym dworku. Kolejne nagrody otrzymało Muzeum za wystawy „Mit i symbolika”, „Urodzony w Turku – Henryk Henoch Glicenstein”, „Bogiem Sławiena Maryja”, „Nie wszystko złoto…”. Za tą ostatnią wystawę Muzeum uzyskało w 2004 r., I Nagrodę w Konkursie na Wydarzenie Muzealne Roku w Wielkopolsce. W 2010 roku oddano do zwiedzania nowe ekspozycje w odremontowanym budynku spichlerza.
